Laten we elkaar niet verketteren omdat we onenigheid hebben over de gevolgen en oorzaken van globalisering, schrijft Tahrim Ramdjan. ‘Erken elkaars identiteit.’
De boerenprotesten van de afgelopen weken tonen hoe normaal het is geworden om de gevestigde wetenschap in twijfel te trekken. Dat is niet gek, met politici als Thierry Baudet die meermaals proberen de 97 procent wetenschappelijke consensus over de oorzaken van klimaatverandering omver te werpen. Tevergeefs, aangezien deze pogingen berusten op selectieve lezing van meta-onderzoeken.
Hoe kan het toch dat Baudet enerzijds een heilig geloof heeft in de kennisleer van de westerse beschaving, en deze anderzijds steevast in twijfel trekt bij het meest prangende hedendaagse vraagstuk? Volgens mij gaat dat helemaal niet om klimaatverandering. Er is sprake van een dieper gewortelde crisis rond kennis.
Zo betoogt de Britse journalist David Goodhart dat bevolkingsgroepen in de hedendaagse maatschappij niet langer zijn ingedeeld langs traditionele lijnen. In plaats daarvan is er, door de globalisering, een groep mensen ontstaan die zich moeiteloos navigeert door een steeds vlugger veranderende wereld – de Anywheres. Tegenover hen staat een groep die uit verdediging juist steviger vasthoudt aan hun wortels en tradities in een bepaalde gemeenschap, de Somewheres.
Existentiële onzekerheid
Baudet heeft impliciet deze breuk erkend. Op een conferentie deze zomer sprak hij zijn afschuw uit over allerlei groepen die universalisme prediken (de groenen, de kosmopolieten). Dat doet denken aan de levenshouding van de Anywheres. Forum probeert grond te creëren waarin Nederlandse Somewheres weer wortel kunnen schieten.
De centrale crisis bij Somewheres is basaal. Het gaat om een fundamentele, existentiële onzekerheid in een complexe, veelzijdige wereld. De zoektocht naar zelfbehoud leidt menige Somewhere naar het filosofisch essentialisme. Dat zoeken naar patronen en gevolgtrekkingen die alle onzekerheid wegnemen, is een menselijke wens van nature, zelfs als de uitkomst haaks staat op inzichten uit de wetenschappelijke methode. Ook 97 procent consensus is in die visie niet meer genoeg.
We zien dit ook in andere debatten. Socioloog Stuart Hall ziet het als verklaring voor de hardnekkige gedachte dat ras een genetisch gestaafd concept zou zijn, terwijl de genetische variatie binnen veronderstelde rassen groter is dan genetische variatie tussen deze rassen. Desondanks blijft het concept ‘ras’ razend aantrekkelijk, omdat het fundamentele onzekerheden in de onberekenbare werkelijkheid wegneemt. Daarom klinken er nog steeds uitspraken die als in een rassenleer een direct oorzakelijke verband zien tussen het individuele intelligentiequotiënt en de bevolkingsgroep.
De Anywheres zijn niet vrij van eenzelfde toevlucht tot het essentialisme. Identiteitspolitiek vertrekt steevast vanuit zo’n standpunt en keert alleen de geradicaliseerde uitgangspunten om.
Academica Alana Lentin wijst op het fenomeen ‘debatability’ in de klimaatproblematiek. Juist doordat een groepering als Extinction Rebellion straten blokkeert om bewustzijn te kweken, wordt klimaatverandering een discussiepunt. Het fenomeen berust op feiten. Extinction Rebellion zou de discussie rond klimaatverandering juist moeten willen afsluiten, opdat eindelijk pragmatische oplossingen gevonden worden.
Weg van polarisatie
De toevlucht tot tegenstellingen zullen het schisma tussen de Somewheres en Anywheres niet dichten. Integendeel, ze leiden af van de feitelijke tegenstelling en blazen oude discussies over klimaat of rassen nieuw leven in.
Een uitweg uit deze patstelling begint bij het tonen van erkenning. De Somewheres lijden aan dezelfde menselijke, existentiële onzekerheid als de Anywheres. Als dat besef wederzijds doorbreekt, is de eerste stap weg van polarisatie gezet. Daar hoort de erkenning bij dat globalisering niet alleen verliezers kent in verre landen, maar ook op het Nederlandse platteland en aan de randen van steden.
Zulke erkenning is geen vrijbrief voor symbolisch geweld vanuit rechts-populisme, maar wel een effectieve, duurzame manier om de zoektocht van Somewheres naar identiteit te honoreren en om een beroep te doen op elkaars menselijkheid. Uiteindelijk snakt immers elk mens – Somewhere, Anywhere, boer of kosmopoliet – aan het eind van de dag naar erkenning.
Uit Het Parool.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.[paytium name=”Eenmalige donatie Tahrim Ramdjan” description=”Eenmalige donatie Tahrim Ramdjan”] [paytium_dropdown label=”Ik doneer” options=”1,50/5/10/25/100/250″ options_are_amounts=”true” /] [paytium_total label=”Mijn gekozen donatie” /] [/paytium]